EGE BÖLGESİ MADENCİLER DERNEĞİ

MANİSA İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

Manisa ili, Türkiye’nin batısında, Ege Bölgesinde yer almaktadır. İl topraklarının büyük bir bölümü Gediz Havzası içinde, küçük bir bölümü de kuzey batıda Ege (Bakır çay) Havzası içinde yer almaktadır. Bulunduğu konumu nedeniyle zirai, ticari ve sanayi açıdan gelişmiş bir ilimizdir. İldeki zengin yer altı kaynakları da ilin gelişiminde önemli rol oynamaktadır.

İl  ve  çevresi  Menderes  Masifi  içerisinde  yer  alır.  Bölgede  hakim  litolojiyi  Menderes Masifine ait Paleozoyik yaşlı metamorfik kayaçlar oluşturmaktadır. Menderes masifi olarak adlandırılan temeldeki kayaçlar, bir çekirdek ve bunun üzerinde bir örtüden oluşmuş iki birim olarak düşünülmektedir. Metamorfik kayaçların üzerine Mesozoyik yaşlı kireçtaşları gelir. Mesozoyik kireçtaşlarının üzerinde uyumsuz olarak Neojenin karasal çökelleri ve Kula bazaltları yer  alır.  En  üstte  Gediz  Nehri  ve  yan  derelerin  getirdiği  Kuvaterner  yaşlı  alüvyonları  yer almaktadır.

İl ve çevresinde tektonik faaliyetler oldukça fazladır. Bölgede tektonizmaya bağlı olarak horst (yükselti alanları) ve grabenler (çöküntü alanları) oluşmuştur. Bu tektonik yapılar bölge genelinde  hareketliliğe  neden  olmaktadır.  Bölgede  tarih  boyunca  değişik  ölçekli  çok  sayıda deprem olmuştur (Gediz, Kula depremleri gibi). Bu depremselliğe yol açan yapılardan birisi olan Gediz grabeni, Manisa il sınırları içerisindedir.

Karmaşık bir jeolojiye sahip olan bölgede, önemli maden yatakları bulunmaktadır. İl ve çevresinde metalik madenlere yönelik çok sayıda çalışma yapılmıştır. Turgutlu-Çaldağ lateritik Nikel yatağı ülkemizin önemli nikel cevherleşmesidir. Yatakta % 1.37 Ni tenörlü 50 milyon ton görünür+muhtemel+mümkün rezerv vardır. Yatağın metal nikel içeriği ise 685 bin tondur. Çaldağ Lateritik Nikel yatağında, 2001 yılında özel bir şirket tarafından işletilmeye başlanmış ve 10-15 bin ton kadar ham cevher üretilmiştir. Ancak 2002 yılında üretime ara verilmiştir. Çaldağ Nikel yatağı daha sonraki yıllarda da zaman zaman işletilmiştir. Ayrıca Salihli ilçesindeki Sart altın yatağı ve Bozdağ potansiyel altın sahası da ildeki önemli baz metal cevherleşmeleridir. 96mg/m3 Au içerikli plaser tip Sart altın yatağında 20 milyon m3  altın rezervi (metal altın içeriği 1.9 tondur), Bozdağ potansiyel altın sahasında da 1.38 gr/ton Au içerikli 847.670 ton rezerv (metal altın içeriği 1.17 tondur) tespit edilmiştir. İldeki diğer metalik maden cevherleşmeleri bakır-kurşun-çinko, civa, manganez ve uranyumdur.

Bakır-kurşun-çinko ile ilgili yapılan çalışmalar sonucunda Selendi-Rahmanlar Köyü’nde %7.46 Zn, % 0.93 Pb, % 0.72 Cu tenörlü, 749.400 ton mümkün rezerv saptanmıştır. Geçmiş yıllarda yataktan 2.000 ton üretim yapılmıştır. Civa oluşumları ise Alaşehir ilçesinde yer almakta olup, Kozluca sahasında % 0.25 Hg tenörlü, 796.478 ton mümkün rezerv tespit edilmiştir. Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir. Muradiye ve Kula ilçelerinde de manganez zuhurları yer almaktadır. Bunlardan sadece Kula ilçesindeki zuhurda % 40 Mn içerikli 180 ton rezerv belirlenmiştir. Köprübaşı ilçesinde çok sayıda uranyum zuhurları gözlenmektedir. Bunlardan sadece Kasar zuhurunda rezerve yönelik çalışma yapılmış ve % 0.05 U3O8 tenörlü 2.850 ton rezerv tespit edilmiştir.

Manisa ili özellikle endüstriyel hammadde kaynakları açısından önemli potansiyellere sahiptir. Bölgede çok sayıda çalışma yapılmış ve bunların sonucunda başta mermer, zeolit ve feldispat olmak üzere, kaolen, kum-çakıl, tuğla-kiremit, titanyum, çimento hammaddeleri, disten, zımparataşı, fosfat, pirofillit ve kükürt oluşumları ortaya çıkarılmıştır. Bölge mermer açısından önemli potansiyele sahiptir. Demirci ilçesinde sarı-açık yeşil ve yer yer koyu kahve renkli ve tamamen aragonit kristallerinden oluşmuş Demirci Oniks mermeri, Akhisar’da da Ege Kahve olarak tanımlanan koyu kahve- kırmızı renkli mermer oluşumları mevcuttur.

Demirci ilçesindeki K-feldispat sahalarında % 7-10.4 K2O içeriğine sahip ve seramik sanayinde sır ve massede kullanılabilir kalitede 1.315.837 ton muhtemel rezerv tespit edilmiştir. Ayrıca % 2-4,5 K2O, % 1,4-5 Na2O içerikli, orta-düşük kaliteli, 1.765.740 ton muhtemel feldispat rezervi de vardır. Yatakların büyük bir kısmı halen işletilmekte olup bölge, ülkemizin önemli feldispat  potansiyel  alanlarından  birisidir.  İlçedeki  bir  diğer  önemli  endüstriyel  hammadde

oluşumu, geçmişte işletilen  disten yataklarıdır.  Bunlardan en  önemlisi  % 5-15 disten içerikli 5.627.750 ton görünür rezerve sahip Üşümüş sahasıdır. Demirci ilçesi aynı zamanda fosfat, kükürt ve zeolit cevherleşmelerine de ev sahipliği yapmaktadır. Bunlardan fosfat oluşumlarına Ragıllar, Kaletepe mevkiinde rastlanmaktadır. Maksimum % 25 P2O5 içerikli bu saha, küçük boyutlu bir zuhurdur. İlçede İrişler sahasındaki kükürt oluşumları zuhur niteliğindedir ve rezerve yönelik çalışma yapılmamıştır. Zeolit minerali olarak % 50 ile %70 arasında klinoptilolit içeren Akdere zeolit sahasında 225.000 ton görünür rezerv vardır. Zeolit oluşumlarına ayrıca Gördes ilçesinde de rastlanmaktadır. İlçedeki zeolit sahalarındaki mineral türü höylandit ve klinoptilolit olup, % 80-90 höylandit ve % 60-95 arasında klinoptilolit içeren yatakların toplam rezervi yaklaşık 370.000.000  tondur.  Gördes  zeolit  yatakları  ülkemizin  ekonomik  olarak  işletilen  ve  özellikle hayvan altlığı olarak tüketilen tek yatağıdır. İlçedeki kum-çakıl ve kaolen oluşumları da zuhur niteliğinde olup, Samanlık dere sahasında inşaatlarda kullanılabilir nitelikte 200.000 m3 muhtemel kum-çakıl rezervi, % 11-13 Al2O3 ve % 0.8-1 Fe2O3 içerikli kaolen oluşumları tespit edilmiştir. Manisa titanyum potansiyeli açısından ülkemizin en önemli bölgesidir. Manisa-Gördes- Kuyumezardere’de % 1,11 TiO2  içerikli 1.272.000 ton (görünür), Benlieil Ovası’nda 0,5 TiO2 içerikli 45.000.000 ton (muhtemel), Demirci Çayı’nda % 0,5 TiO2 içerikli 1.700.000 ton (muhtemel) Gördes Çayı’nda % 0,4-0,5 TiO2 içerikli 6.800.000 ton (muhtemel) Salihli ve Turgutlu ovalarında % 1 TiO2 içerikli  30 milyon ton potansiyel plaser tipi titanyum zenginleşmeleri vardır. Ülkemizin verimli tarım alanlarının bulunduğu bu aktuel çökeller içindeki titan birikimleri ekonomik değildir. Manisa-Alaşehir-Azıtepe’de yüzeylenen Menderes Masifi gabro, metagabro   ve amfibolit kütlelerinde saçılmış şekilde % 5,23-4,95 TiO2 içerikli primer tip titanyum cevherleşmeleri vardır. Ancak günümüz koşullarında mineral tipi, tane boyu, cevher minerallerinin yapı ve dokusu nedeniyle  ekonomik  olarak zenginleşememektedir.Bu  sahada  MTA  tarafından  tespit  edilen %5,23-4,95 TiO2  içerikli 29.230.128 ton göünür+muhtemel+mümkün titanyumlu kayaç rezervi vardır.

Tuğla-kiremit hammaddesi  aramalarına  yönelik  çalışmalarda  Turgutlu ilçesindeki sahalarda   orta-iyi   kalitede   242.862.000   ton   görünür+muhtemel   kil   rezervi   saptanmıştır. Alaşehir’de ise 99.734.000 ton traverten (mermer), Akhisar’da da stabilize malzeme olarak kullanılmaya elverişli 10 milyon m3 muhtemel kum-çakıl rezervi bulunmaktadır. Akhisar ilçesinde geçmiş  yıllarda  işletilmiş  Akçaalan  zımparataşı  sahasının muhtemel  rezervi  5.450  ton  olup, cevher minerali korund, margarit ve diyasporittir. İldeki tek manyezit cevherleşmesi de Saruhanlı ilçesinde olup, Heybeli sahasında % 47.7 MgO tenörlü 8.500 ton görünür, 690.000 ton görünür+muhtemel rezerv tespit edilmiştir.

Ülkemizin kaliteli linyit yataklarına sahip olan ilde linyit sahaları ağırlıklı olarak Soma ilçesinde yer almaktadır.  İlçedeki bazı linyit işletmeleri ile termik santraller hem ilçenin hem de Manisa ilinin her geçen gün büyümesine ve gelişmesine katkı sağlamakta ve önemli bir istihdam kaynağı  yaratmaktadır.  Bunun  dışında  Gördes  ilçesinde  de  bilinen  linyit  oluşumları bulunmaktadır.

Yukarıda sözü edilen madenler dışında Manisa ili jeotermal enerji kaynakları bakımından da büyük potansiyellere sahip olup, ülkemizde önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle il dahilinde Genel Müdürlüğümüz tarafından çok sayıda jeotermal enerji hammaddelerine yönelik sondajlı çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Başlıca Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Köprübaşı, Kula, Demirci, Soma ve Sarıgöl ilçelerinde olmak üzere çok sayıda sıcak su kaynağı bulunan ildeki kaynaklar şehir ısıtmacılığı, kaplıca, kaplıca tesisi ve sera ısıtılması amacıyla kullanılmaya elverişlidir. Salihli ilçesindeki Kurşunlu sıcak su kaynaklarından ilçenin ısıtılmasında yararlanılmaktadır.

ALTIN (Au)
Salihli-Sart Yatağı
Tenör : 96 mg/m3
Rezerv : 20.000.000 m3 rezerv.Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir.
Salihli-Bozdağ Sahası
Tenör:1.38 gr/ton
Rezer :847.670 ton görünür+mümkün+muhtemel rezerv.

ASBEST (Asb)
Salihli ( Hacıhıdır) Sahası
Tenör :-
Rezerv  : Geçmiş yıllarda işletilmiş ve 10 ton cevher üretilmiştir.

BAKIR-KURŞUN-ÇINKO (Cu-Pb-Zn) Selendi-Rahmanlar Köyü
Tenör  : % 7.46 Zn, % 0.93 Pb, % 0.72 Cu
Rezerv : 749.400 ton mümkün rezerv. Geçmiş yıllarda 2000 ton üretim yapılmıştır.

CİVA (Hg)
Alaşehir-Kozluca, Bahçedere Sahası
Tenör : % 0.25 Hg
Rezerv  : 796.478 ton mümkün rezerv. Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir

ÇİMENTO HAMMADDELERİ (Çmh) Soma sahası
Tenör: İyi kalite marn
Rezerv  :180.000.000 ton

DİSTEN (Dis)
Manisa-Demirci-Üşümüş Sahası
Tenör : % 5-15 disten
Rezerv : 5.627.750 ton görünür. Teknolojik olarak zenginleştirme yapılamadığından yatak bugünkü koşullarda ekonomik görülmemiştir.

FELDİSPAT (Fld)
Manisa ili Demirci (Çanakçı, Bayramşah, Yeniköy, Kürcü, Kurttutan, Kuzuköy, Söğütcük, Kırgınşıhlar, Mahmutlar Köyü ve Gördes ilçesi Huriler, Alanyolu) Sahaları
Tenör : % 7-10.4 K2O ve % eser-0.05 Fe2O3. Seramikte kullanılabilir nitelikte
Rezerv  : 1.315.837 ton muhtemel rezerv. Ayrıca % 4.5-2 K2O, % 5-1.4 Na2O içerikli orta-düşük kaliteli 1.765.740 ton muhtemel feldispat rezervi vardır.

FOSFAT (P)
Demirci-Rağıllar, Kale Tepe zuhuru
Tenö : % 25 P2O5
Rezerv  :Zuhur.

KAOLEN (Kao)
Gördes (Güneşli, Doğanpınar, Kobaklar) zuhurları
Tenör: % 11-13 Al2O3, % 0.8-1.0 Fe2O3
Rezerv :Zuhur.

KUM-ÇAKIL (Kçm)
Akhisar-Gökçeahmet, Dingiller Köyü Sahası
Kalite  : Strabilize malzeme
Rezerv: 2.000.000 m3 muhtemel rezerv.
Akhisar-Gölmarmara-Gördes Dere Sahası
Kalite :Stabilize malzeme
Rezerv : 8.000.000 m3 muhtemel rezerv.
Gördes-Samanlık Dere Sahası
Kalite : Inşaatlarda kullanılabilir
Rezerv :200.000 m3 muhtemel rezerv.

 

KÜKÜRT (S)
Manisa-Demirci-Irişler Sahası
Tenör  : -
Rezerv  : 8.000- 15.000 tonluk potansiyel. İşletme yoktur.

MANGANEZ (Mn)
Muradiye (Sümbüller, Maltepe), Kula (Papuçlu) zuhurları
Tenör  : % 40 Mn
Rezerv  : 180 ton rezerv.

MANYEZİT (Mag) Saruhanlı-Heybeli Sahası
Tenör  : % 47.7 MgO
Rezerv : 8.500 ton görünür, 690.000 ton görünür+muhtemel rezerv.

MERMER (Mr)
Demirci-Borlu, Saraycık Köyü-DEMİRCİ ONİKS MERMERİ
Kalite :   Sarı-açık   yeşil   ve   yer   yer   koyu   kahve   renkli   olup   tamamen   aragonit
kristallerinden oluşmuştur. Sertliği 3, yoğunluğu 2.76 g/cm3, porozitesi % 0.265
Rezerv : 1.000.000 m3  jeolojik rezerv.
Akhisar-Efkafteke Köyü- EGE KAHVE MERMER
Kalite  : Koyu kahve, kırmızı renklidir. Çatlaklarda kalsit ve limonit dolguları izlenir. Sertliği 3-4, yoğunluğu 2.74 g/cm3, porozitesi % 0.182
Rezerv  :25.000 m3  jeolojik rezerv.
Alaşehir sahası
Tenör :-
Rezerv : 99.734.000 ton muhtemel traverten rezervi.

NİKEL (Ni)
Turgutlu-Çaldağ Sahası
Tenör  : % 1.21 Ni ve % 0.048 Co lateritik nikel yatağı
Rezerv: 39.400 ton görünür+muhtemel rezerv.

TİTANYUM (Ti)
Alaşehir-Belenkaya sahası
Tenör: % 4,95 TiO2
Rezerv: 5.131.969 ton titan rezervi.
Gördes-Kulalar Sahası
Tenör : % 0.5 TiO2
Rezerv  : 1.700.000 ton mümkün rezerv.
Gördes-Salur Sahası
Tenör  : % 1.11 TiO2
Rezerv  : 6.800.000 ton mümkün rezerv.
Salihli-Sart-Mersindere Sahası
Tenör  : Plaser
Rezerv: 30 milyon ton jeolojik rezerv.

TUĞLA-KİREMİT ( TğKi ) Turgutlu sahaları
Tenör  : Orta ve iyi
Rezerv : 247.862.000 ton görünür+muhtemel rezerv.

URANYUM (U) Köprübaşı-Kasar sahası
Tenör : % 0.05 U3O8
Rezerv  :  2.852  ton  uranyum.  Geçmişte  1.2  ton  üretim  yapılmıştır.  Ayrıca  Köprübaşı civarlarında birçok uranyum zuhurları vardır.

ZEOLiT  (Zeo)
Gordes-Arkatll  Damian, GUne li,   Evciler,  Fmd1cak,   K1rankoy,   Olduk, Ku luk,  Akdere Sahalan
Tenor : % 80-90 zeolit
Rezerv : 307.574.000 ton mUmkUn rezerv. ZIMPARA  (Z1m)
Akhisar-Ak aalan Sahas1
Tenor   :Esas cevher minerali korund olup aynca margarit ve diyasporit de bulunmaktad1r. Rezerv :5.400 ton muhtemel rezerv.

LİNYİT

SahaAdı	Rezerv (1000 ton)								Analiz  Sonuçları				Eş değeri(1000 ton)		Kullanım Yeri	İşletme Şekli
	Görünür	Muhtemel	Mümkün	Toplam	Kaynak	Potansiyel	Genel Toplam	İşletilebilir	Su %	Kül %	S %	AID KCal/kg	Petrol	Taş Kömürü
Soma Eynez	309.109	83.314	63.594	456.017	-	-	456.017	-	13,40	32,98	-	3147	96.996	138.566	Teshin Sanayi	Kapalı
Soma Evciler	46.461	-	-	46.461	-	-	46.461	34.846	20,80	41,19	-	1794	8.335	11.907	Sanayi	Kapalı
Soma Merkez	27.450	4.800	-	32.250	-	-	32.250	22.567	15,77	33,66	0,93	2761	8.904	12.720	Teshin Sanayi Santral	Açık
Soma Merkez	2.926	-	-	2.926	-	-	2.926	1.147	15,87	33,59	0,94	2716	795	1.135	Teshin Sanayi Santral	Kapalı
Soma Tarhala	7.339	18.503	-	25.842	-	-	25.842	5.034	18	35,00	1,17	3000	6.006	8.580	Teshin	Kapalı
Soma Işıklardere	41.081	-	-	41.081	-	-	41.081	36.230	18,36	36,14	1,10	2408	9892	14.132	Teshin Sanayi Santral	Açık
Soma Işıklardere	29.200	-	-	29.200	-	-	29.200	-	12,62	30,00	-	2938	8.579	12.256	Santral	Kapalı
Soma Türkpiyale	-	3.216	-	3.216	-	-	3216	-	17,32	45,27	-	1638	527	753	Teshin	Kapalı
Soma- Çinge	20.386			20.386			20.386		30,28	34,06		1790			Teshin Santral	Kapalı
Akçaavlu Dualar	-	9.345	-	9.345	-	-	9345	-	27,00	41,00	2,69	1800	1.682	2.403	Teshin Santral	Kapalı
Gördes Çıtak	-	5.000	-	5.000	-	-	5000	-	30,90	17,43	5,80	3600	1.800	2.571	Teshin Sanayi	Kapalı
Soma Deniş 1	48.476	-	-	48.476	-	-	48.476	-	21,09	39,87	-	1824	8842	12.631	Santral	Açık
Soma Deniş 2	103.663	-	-	103.663	-	-	103.663	91.183	19,72	45,47	-	1486	15.404	22.006	Santral	Açık
Soma Kozluören	3.614	4.393	-	18.007	-	-	18.007	-	17,65	32,15	-	2450	4.376	6.251	Santral	Kapalı
TOPLAM	649.705	128.571	63.594	841.870	-	-	841.870	181.007					172.138	245.911

JEOTERMAL

JEOTERMAL ALANADI	SICAK SU DOĞAL ÇIKIŞ ADI	DOĞAL ÇIKIŞ			SONDAJ			KULLANIM ALANI	KURULU TESİS	DEĞ.BEL.
		Sıcaklık (ºC)	Debi (lt/sn.)	Potansiyel (MWt)	Sıcaklık (ºC)	Debi (lt/sn.)	Potansiyel (MWt)
TURGUTLU- URGANLI	Urganlı	51-80	25,5	-	61	22	2,39	Isıtma ve termal turizm	Kaplıca	*,**,***
SALİHLİ- KURŞUNLU	Salihli-Kurşunlu	34,5-89	2,42	0,55	58-94	230	47,24	Istma (şehir ve sera ısıtması)	Şehir ısıtması Sera ısıtması Termal tesis	*,**,***
	Sart Çamur	50	3	-	-	-	-	Kaplıcada ve kaplıca tesisi ısıtılmasında	Kaplıca	*,**,***
	Caferbey	-	-	-	168	2	1,11	Kaplıcada, kaplıca tesisi ve sera ısıtılmasında	Kaplıca	*,**
ALAŞEHİR- ORZUMSAZDERE	Horzumsazdere	30-73	3	-	37-213	59	15	Kaplıcada ve kaplıca tesisi ısıtılmasında	Kaplıca	*,**
KÖPRÜBAŞI- SARAYCIK	Saraycık	30-55	-	-	64-74	67	10,94	Kaplıcada, kaplıca tesisi ve sera ısıtılması	Kaplıca	*,**,***
KULA-EMIR	Emir	30-60	12,25	-	63-65	140	17	Kaplıcada, kaplıca tesisi ısıtılmasında	-	*,**
DEMİRCİ	Eskihisar	29	0,5	-	29-42	68	1			**
ALAŞEHİR	Sarıkız	27	2	-	-	-	-			**
SOMA	Menteş	57	2	-	-	-	-			**
SARIGÖL	Veliçeşmesi	26	0,01	-	-	-	-			**

*  MTA, 1996. Türkiye Jeotermal Envanteri
** MTA, 2005. Türkiye Jeotermal Kaynakları Envanteri
*** DPT, 2001. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu, Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu Jeotermal Enerji Çalışma Grubu raporu, Not: Sondajlardaki potansiyel değerleri, kuyuların ilk üretim debilerinin toplamına göre hesaplanmıştır.